Bài viết trên Báo An Ninh Hải Phòng của tác giả Minh Hương – Xuân Hạ về thú chơi cây cổ. AgriMark xin chia sẻ nguyên văn để các bạn yêu thích cây cảnh cùng thưỡng lãm.
Cây si cổ này gần 120 tuổi, dáng quần thụ, được anh đặt tên là Long hóa (hóa rồng) Điều độc đáo trong vườn cây cảnh nghệ thuật này còn nằm ở những chiếc chậu cổ. Những chiếc chậu này có tuổi thọ từ 60 năm đến hàng trăm năm tuổi, chiếc lâu đời nhất có thời nhà Hồ
Trong cuộc sống hiện nay, nhà nào cũng có một vài cây cảnh, nhưng để trở thành một vườn cây cổ có giá trị thì không phải ai cũng làm được. Thú chơi độc đáo này cần bao kì công, đôi khi phải chấp nhận đánh đổi gia tài bạc tỉ.
Vườn cây cổ độc đáo
Bước chân vào sân nhà nghệ nhân Nguyễn Đức Quyền ở Quang Hưng, An Lão, chúng tôi như bị choáng ngợp trước vô số những cây cảnh nghệ thuật với nhiều dáng, thế đẹp, lạ và độc. Người nghệ nhân trung tuổi, quần áo, chân tay còn lấm lem bùn đất hào hứng dẫn chúng tôi ra thăm mảnh vườn quý của anh. Anh cho biết, vườn cây của anh có diện tích hơn 1.000m2 với khoảng 200 cây cảnh nghệ thuật. Trong đó, 90% số cây trong vườn là cây cổ, có tuổi đời hàng trăm năm, chủ yếu được tạo tác theo hình dáng tứ linh: long – ly – quy – phượng, số ít là theo những dáng cây truyền thống: trực, siêu, huyền, hoành.
Anh Quyền giới thiệu cho chúng tôi biết về từng cây trong vườn. Hàng trăm cây với hàng trăm dáng hình, tuổi đời khác nhau nhưng anh đều thuộc như nằm lòng: “Cây si cổ này tuổi đời khoảng 120 năm, có bộ rễ lớn, cao chừng hơn 1m, được tạo tác hình con nghê. Cây sanh kia cũng đã trăm năm, mang dáng long hóa (long phượng kỳ duyên) với những đường cong uốn lượn, mềm mại, đầy mê hoặc. Cây hoa giấy được tạo dáng con rồng, cây dâu da có hình dáng của con rùa vàng lớn…”.
Các chậu cây cổ được sắp đặt theo lối tiểu cảnh, tạo sự đẹp mắt và sinh động
Ngoài những cây cổ được tạo tác sẵn, anh Quyền còn kì công nghiên cứu, tự mày mò sáng tạo thêm những dáng cây độc, lạ. Chúng tôi khá ngỡ ngàng trước khoảng sân trưng bày những chậu cây do chính tay anh tạo tác với những dáng hình đầy tính nghệ thuật: Cây si dáng nguyệt ảnh (cô gái ngồi trông trăng), cây sanh dáng bạt phong đầu hồi (gió lùa về một phía) hay cây lộc vừng dáng phu thê dưỡng tử… Chỉ cần chút tưởng tượng, khu vườn hiện lên đầy sống động, có hồn dưới đôi bàn tay của người nghệ nhân tài hoa, tinh tế.
Điều độc đáo trong vườn cây cảnh nghệ thuật này còn nằm ở những chiếc chậu cổ. Những chiếc chậu này có tuổi thọ từ 60 năm đến hàng trăm năm tuổi, chiếc lâu đời nhất có từ thời nhà Hồ. Những chiếc chậu cổ này do anh dày công sưu tầm bao năm, không chỉ có giá trị lịch sử mà có giá trị cao về nghệ thuật tạo hình. Có những chiếc chậu anh phải mất nhiều năm thuyết phục người bán mà không thành, cuối cùng lại đến với anh như một cơ duyên. Vừa trò chuyện anh vừa chỉ cho chúng tôi chiếc chậu mang dáng Hổ chầu có từ thời đầu nhà Lê, là món đồ sang hiếm của vua chúa sử dụng trước đây. Trong câu chuyện anh kể, hành trình tìm mua chậu cổ không chỉ đơn thuần là sở thích sưu tầm đồ cổ mà chứa đựng trong đó cả tâm huyết và sự hiểu biết sâu sắc về lịch sử.
Nghề chơi cũng lắm công phu
“Có lần, cậu em trong Huế điện thoại ra bảo tìm được một cây cổ rất có giá trị. Tôi với mấy anh em nữa vội vàng thuê xe vào trong đó. Trên đường đi chẳng dám dừng lại nghỉ lâu, chỉ ăn vội cho qua bữa rồi đi tiếp vì sợ người khác mua mất. Nhưng khi đến nơi thì thất vọng hoàn toàn, anh em lại quay xe trở về trong đêm”, anh Quyền kể lại kỉ niệm đi “săn” cây cổ đáng nhớ.
Những chiếc chậu cổ này được anh dày công sưu tầm từ nhiều nơi
Chơi cây cảnh đã khó nhưng “sành” và biết nhìn cây cổ lại càng khó hơn. Nó là kĩ năng được rèn dũa hàng chục năm, qua bao lần thất bại. Gia đình anh chẳng có ai thích chơi cây cảnh, vì thế cơ duyên làm quen với thú chơi cầu kì này là qua những lần anh đến chơi, thăm thú vườn cây cảnh đẹp của bạn. Ban đầu, chỉ là sở thích, lựa chọn vài cây phù hợp với điều kiện để chơi, rồi theo thời gian, nó trở thành “nghiệp” lúc nào không hay. Quá trình anh tự mày mò tìm hiểu cách chăm sóc, cách uốn nắn, tạo dáng đã làm dày thêm kinh nghiệm cho anh. Năm 2004, anh Quyền chính thức dừng mọi công việc để tập trung vào việc sưu tầm, chơi cây cổ và cũng coi đó là sinh kế của gia đình.
“Vạn sự khởi đầu nan”, lần đầu bước vào nghề, gặp được cây đẹp mà không có tiền, anh “liều” bán ngôi nhà đang ở để mua một cây sanh giá bạc tỷ. Thương vụ đó thành công, tiếp thêm động lực cho anh trong hành trình săn tìm cây cổ đầy gian nan, tốn bao mồ hôi và công sức. Anh Quyền tâm sự: Trong 4 năm đầu, hầu như ngày nào anh cũng dậy từ 4 giờ sáng, một mình đi xe máy khắp các hang cùng ngõ hẻm để tìm mua cây, đến tận đêm khuya mới trở về. Chỉ cần có người mách ở đâu có cây đẹp là anh lên đường ngay, dù phải đi xe máy vào tận miền Trung. May mắn thì có thể mua được cây đẹp ngay từ ngày đầu, không thì nhiều khi phải thất vọng trở về. Có những cây quý, anh mất hàng năm trời thuyết phục chủ vườn mà không được, sau lại đến với anh một cách tình cờ.
Đây là một trong 2 khu vườn trưng bày cây cảnh của anh Quyền
Tìm được cây có giá trị đã tốn nhiều công sức thì để cây sống và tạo được dáng theo ý muốn lại vô cùng kì công. Bởi để tạo thế, dáng cho cây cảnh đòi hỏi người chơi phải có sự tinh tế, giàu kinh nghiệm và những kiến thức nhất định về đặc tính sinh thái của từng loại cây. Từ những thế, dáng cơ bản người xưa truyền lại và quan sát các yếu tố về rễ, thân, cành, lá…, người nghệ nhân phải tư duy để biến một cây thô thành một tác phẩm nghệ thuật thực thụ. Trong quá trình uốn sửa, tạo dáng cho cây, không những đòi hỏi người chơi có bàn tay khéo léo, có tư duy nghệ thuật mà còn phải có kỹ thuật cắt tỉa, đục đẽo, uốn cành… để có thể tạo ra một cây cảnh có hồn, có giá trị kinh tế.
Hơn 10 năm qua, sự đam mê và sáng tạo đã giúp anh Quyền có cơ ngơi giá trị như ngày hôm nay. Trong số hơn 200 cây quý trong vườn, có rất nhiều cây trị giá hàng trăm triệu đồng, có cây lên đến cả tỷ đồng. Không chỉ chăm sóc và làm cây trong nhà, thời gian qua, anh còn đầu tư kỹ thuật, hướng dẫn nhiều nhà vườn ở địa phương cách chăm sóc cây hợp lý, mang lại thu nhập đáng kể. Họ coi anh như người thân trong gia đình, thường xuyên học hỏi những bí quyết của anh. Năm 2014, anh Quyền được vinh danh là nghệ nhân sinh vật cảnh của Hải Phòng. Đây là phần thưởng xứng đáng không chỉ là vinh dự của riêng anh mà còn là niềm vui, tự hào chung của làng cây cảnh nghệ thuật.
Càng trò chuyện với anh, chúng tôi càng thêm cảm phục sự hiểu biết và trân trọng từng loại cây của anh. Với anh, chơi cây cảnh không chỉ để làm kinh tế mà đó là niềm vui, là hành trình lao động nghệ thuật đầy nghiêm túc. Thành quả ấy góp phần làm đẹp cho đời, tô điểm thêm cho cuộc sống và giúp kết nối những tâm hồn yêu thiên nhiên. Anh luôn tâm nguyện được tiếp tục phát huy hết khả năng, trí tuệ giúp bà con xây dựng được nhiều hơn nữa những nhà vườn xinh đẹp, tạo động lực giúp họ làm giàu bằng chính đam mê và khả năng của mình.
Minh Hương – Xuân Hạ
Xem thêm: Tìm hiểu về kiểng cổ Nam Bộ II Tìm hiểu về cây thế cổ truyền Việt Nam
