Bông Trang thuộc giống Ixora, có xuất xứ từ vùng nhiệt đới , miền Bắc còn gọi là hoa Mẫu đơn hay hoa Đơn gồm có giống màu đỏ, giống màu vàng và màu trắng. Hiên nay lai tạo nhiều giống có màu cam, hồng. Trước kia thường được trồng thành bụi làm cảnh quan, trồng theo hàng rào hay trước bàn Thông Thiên, nay bông trang được tạo dáng thành Bonsai và được ưa chuộng bởi có khả năng ra hoa quanh năm, màu sắc sặc sở và có trái rất ngồ ngộ.
Thông tin chung
Tên thường gọi: Trang
Tên khác: Mẫu đơn, Trang đỏ, Trang trắng, Trang cam, Trang thái, Trang son, Trang lùn, Trang hường, Trang đen
Tên tiếng Anh: Ixora species
Tên khoa học: Ixora spp.
Thuộc họ Cà phê – Rubiaceae
Mô tả
Cây nhỡ, phân cành nhiều. Cành non ráp, dẹt, màu nâu nhạt, sau tròn, màu xám nhạt. Lá hình bầu dục hơi nhọn đầu, mọc đối. Hoa hợp thành cụm khá lớn ở ngọn cành, màu đỏ. Đài 4, tràng 4, ống tràng hẹp.
Ra hoa chủ yếu vào mùa hè, chịu đất xấu khô, chịu ánh sáng và bóng râm được, chăm sóc tốt hơn vẫn to và sai, hoa thường mọc ở đầu cành. Có thể cho quả chín màu đen, quả mọng. Bông trang chủ yếu trồng ra đất hay bồn, cũng có thể trồng vào chậu và uốn tạo dáng. Giống hoa nhỏ mời nhập từ Thái Lan trồng trong chậu đẹp.
Bông trang nhỏ ở Thái Lan thường dùng làm hàng rào thấp quanh các vườn và bồn lớn. ở ta, bông trắng còn được tạo dáng thành hình tán. Mùa hoa trông xa như một mâm xôi để đặt trên cọc đứng, cũng có thể tạo dáng thành các hình khối hay các thế.
Nhân giống bằng giâm, chiết cành, tách cây từ gốc hoặc cây con gieo từ hạt đêu được
Cây thường được trồng để lấy hoa cúng. Hoa cắm lọ cũng đẹp bền và có mùi thơm nhẹ.
Các loại trang trồng, theo màu sắc khác nhau ở Việt Nam gồm một số loài như:
Trang đỏ gồm các loài:
Ixora chinensis Lam. – Trang đỏ
Ixora coccinea L. – Trang son
Ixora coccinea var. compata Pierre ex Pit. – Trang lùn, Trang Thái, Trang lá nhỏ
Ixora duffii T. Moore – Trang đỏ
Ixora rosea Wall. – Trang hường
Trang vàng gồm các loài:
Ixora chinensis Lam.var. lutea – Trang vàng
Ixora coccinea var. caudata Pierre ex Pit. – Trang cam
Ixora stricta Roxb. – Trang vàng
Trang trắng gồm các loài:
Ixora finlaysoniana Wall. – Trang trắng, Trang thơm
Ixora nigricans R. Br. & W. & Arn. – Trang đen, Trang trở đen
Kinh nghiệm của nghệ nhân:
Hiện nay ở nước ta có nhiều loại hoa bông trang, nhưng nhìn chung có thể quy tụ thành hai nhóm. Nhóm thứ nhất thường có thân cây lớn, lá lớn như bông trang Huế có hoa đỏ thẫm, bông trang Đà Lạt lá dài, hoa màu đỏ, bông trang trắng hoa màu trắng, có thân rất cao, đôi khi đến 3 mét (theo chú ba loại trên đã xuất hiện ở Việt Nam khoảng hơn 100 năm nay), bông trang Tàu cây thẳng đứng, tàn lá ít, xòe bông nhiều, màu cam, bông trang Mỹ hoa to, có hai màu đỏ và hường, tán lá xum xuê…
Nhóm thứ hai thường có thân thấp nhỏ, lá nhỏ, bông nhỏ, nhiều người gọi là trang rí, xuất xứ từ Thái Lan (được du nhập vào nước ta khoảng hơn 10 năm trở lại đây) loại này có 7 màu: trắng, cam, tím lợt, hường phấn, vàng nghệ, vàng chanh và đỏ, trong đó màu đỏ lại được chia thành hai loại: bông cao chân không tròn lắm, một loại bông thấp chân, đẹp hơn.
Một cây bông trang ghép có dáng cổ thụ không khó lắm, chỉ cần hiểu biết một chút và có tính kiên trì là được. Về cách làm thì trước hết phải kiếm được một cây làm gốc ghép có dáng cổ thụ, để đạt được yêu cầu này thì phải dùng loại bông trang nhóm thứ nhất có hoa màu đỏ hoặc trắng, thân to, lá lớn, nhiều cành, mà ở Nam Bộ bà con thường trồng trước bàn thờ ông Thiên hoặc hàng rào. Gốc cây càng lớn càng tốt vì sau này dễ tạo thành một gốc cổ thụ. Sau đó bứng cây, cắt tỉa cho vừa ý đem trồng vào chậu lớn, chăm sóc chu đáo, khoảng một tháng sau cây sẽ nẩy tược. Khi những tược này ra được ba, bốn tầng lá và có độ lớn cỡ ruột cây viết bi trở lên là có thể ghép được (để dễ phân biệt tạm gọi mỗi tược này là một “gốc ghép”). Cây cần lấy giống để ghép thì chọn loại thuộc nhóm thứ hai (có lá nhỏ, bống nhỏ), còn chọn màu hoa nào thì tùy thích của người chơi hoa, trên cây cần lấy giống chọn những tược có độ lớn tương đương với “gốc ghép”, cắt lấy đoạn ngọn dài 5 – 6 cm (phần này gọi là “cành ghép”), cắt bỏ những lá ở phía dưới của “cành ghép”, sau đó dùng lưỡi dao lam cắt vạt hai bên của gốc “cành ghép” tạo thành hình nêm (chỗ vạt nêm này dài khoảng 1,5 – 2 cm). Trên “gốc ghép” cắt bỏ 1 – 2 tầng lá, sau đó dùng lưỡi dao lam chẻ đôi chỗ vừa cắt (chẻ sâu xuống khoảng 1,5 – 2cm ), khéo léo và nhanh chóng đưa chỗ vạt nêm trên “cành ghép” vào chỗ vừa chẻ trên “gốc ghép” sao cho vừa khớp, rồi dùng dây nilon mềm quấn vừa đủ chặt chỗ ghép. Cuối cùng dùng bao nilon (loại trong) chùm kín hết chỗ ghép để cành ghép không bị khô và bảo vệ chỗ ghép không cho nước xâm nhập làm hư thối chỗ ghép. Ghép xong đưa cây ghép vào chỗ mát hoặc che nắng cho chỗ ghép. Khoảng 15 ngày sau mở bao nilon, nếu thấy cành ghép còn tươi là thành công.
Muốn cây ghép có nhiều tầng lá, tầng hoa đẹp thì nên ghép thành từng tầng, mỗi tầng ghép một màu hoa. Sau khi ghép một thời gian tược mới sẽ bật ra từ các nách lá trên “cành ghép” rồi từ những tược mới này sẽ ra hoa, bấm bỏ những chùm hoa này ngay từ khi chúng còn nhỏ để tược mới này cho ra tiếp những tược mới khác, cứ tiếp tục như vậy sau một thời gian mỗi tầng ghép này sẽ trở thành một hình đĩa, trên mang đầy hoa rất đẹp.
* Giâm cây trang (Kinh nghiệm từ Bác Binh Do chia sẻ)
Cắt cành Trang , nên để lại 1 số lá, sau đó ngâm vào nước lã khoảng nửa đoạn giâm, để vào nơi nắng nhẹ , khoảng 1 tuần lại thay nước, chừng khoảng 50 ngày thì đoạn giâm đó ra rễ, khi rễ đã ra nhiều thì đem trồng.
Xem thêm: Tìm hiểu về các giống Mai Chiếu Thủy và kinh nghiệm phân biệt chúng ll Kinh nghiệm về cây Ngọa Tùng & Duyên Tùng ll Tổng hợp những kinh nghiệm về cây dương (phi lao)
